Wat zijn invasieve exoten?

minuten leestijd

Japanse duizendknoop, reuzenberenklauw, halsbandparkiet, Amerikaanse rivierkreeft: allemaal voorbeelden van invasieve exoten die in ons land steeds vaker voorkomen. Exoot, omdat deze soorten niet op eigen kracht maar door de mens in Nederland terecht zijn gekomen. Invasief, vanwege hun explosieve verspreiding en de negatieve gevolgen daarvan. In dit kennisbank artikel geven we je antwoord op de vraag: wat zijn invasieve exoten?. Zodat jij helemaal op de hoogte bent en mee kunt strijden tegen deze uitheemse soorten.

Invasieve exoten: wat zijn dat eigenlijk?

Exoten zijn planten, dieren of andere organismen die van nature niet voorkomen in Nederland. Is een exoot schadelijk voor de natuur? Dan wordt deze invasief genoemd. Exoten komen dus van nature niet in Nederland voor, maar zijn door menselijk handelen hier terechtgekomen. Transport, handel en toerisme bijvoorbeeld zijn de belangrijkste routes waarlangs exoten hier terecht komen. Ze kunnen per ongeluk hier terechtkomen, bijvoorbeeld door meeliften met transporten of door het verhandelen van exotische dieren en planten. Een klein deel van de exoten kan zich vestigen in onze natuur. Gaat een soort zich snel vermeerderen, dan spreken we van een invasieve exoot. Invasieve exoten verdringen inheemse soorten en veroorzaken schade aan natuur, economie en veiligheid of gezondheid van mens en dier.

Voorbeelden van invasieve uitheemse soorten

Een invasieve exoot kan dus een plant, dier of ander organisme zijn. Hieronder zie je een invasieve exoten lijst:

• Japanse duizendknoop (Fallopia japonica)
• Reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum)
• Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina)
• Halsbandparkiet (Psittacula krameri)
• Amerikaanse rivierkreeft (Procambarus clarkii)
• Grote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides)
• Watercrassula (Crassula helmsii)
• Pontische rododendron (Rhododendron ponticum)
• Canadese guldenroede (Solidago canadensis)
• Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina)
• Reuzenbalsemien (Impatiens glandulifera)

Er zijn een aantal invasieve exoten die soms ook in tuinen voorkomen. Vooral de Japanse duizendknoop en de Reuzenberenklauw kunnen problemen veroorzaken. In deze blog gaan we verder in op invasieve exoten planten.

Waarom invasieve exoten planten woekeren

Er zijn drie mogelijke oorzaken te noemen waardoor een exoot soms gaat "woekeren" en zich ontwikkelt tot een invasieve soort:

• Gebrek aan natuurlijke vijanden:- Invasieve exoten hebben vaak geen natuurlijke predatoren, ziekten of parasieten in het nieuwe ecosysteem die hun aantallen onder controle kunnen houden. Dit stelt hen in staat om zich snel voort te planten en te verspreiden, zonder de regulering die inheemse soorten wel ervaren. Hierdoor kunnen ze de inheemse flora en fauna overweldigen en verdringen.
• Dragers van ziektes- In sommige gevallen kan een invasieve exoot drager zijn van een ziekte of parasiet waarvoor de exoot zelf immuun is, terwijl inheemse soorten er wel gevoelig voor zijn. Hierdoor kan de exoot concurrerende inheemse soorten verdringen, omdat ze beter bestand zijn tegen de ziekte of parasiet. Dit geeft hen een concurrentievoordeel en stelt hen in staat om zich succesvol te vestigen en te vermenigvuldigen.
• Geen tot weinig concurrentie- Een andere mogelijke oorzaak is de aanwezigheid van een onbenutte niche in het ecosysteem. Als er geen andere soorten zijn die de specifieke hulpbronnen of ecologische niche benutten, kan een invasieve exoot deze ruimte innemen zonder concurrentie te ondervinden. Hierdoor kan de exoot zich snel verspreiden en floreren, waardoor inheemse soorten worden verdrongen.

3 invasieve exoten planten in de schijnwerpers:

Het belangrijkste is dat we zo veel mogelijk voorkomen dat nieuwe invasieve soorten zich in ons land vestigen. Soms geven invasieve soorten geen overlast, terwijl andere weer voor flink wat problemen kunnen zorgen. Onderstaande uit de invasieve exoten lijst klinken je vast bekend in de oren:

Japanse duizendknoop

De Japanse duizendknoop is een zeer invasieve exoot die wijdverspreid voorkomt in Nederland. Het is een krachtige, snelgroeiende plant met holle stengels die tot wel 3-4 meter hoog kunnen worden. De plant breidt zich snel uit door kruipende wortelstokken. Uit een stukje plant van minder dan een gram (!) kan een heel nieuwe plant uitgroeien. De soort heeft een grote groeikracht en kan daarmee wegen, gebouwen en kunstwerken beschadigen. En juist vanwege die groeikracht is de Japanse duizendknoop bestrijden erg lastig.

Reuzenberenklauw

De Reuzenberenklauw is de grote broer van de inheemse berenklauw en werd eerder in Nederland gebruikt als sierplant in parken en tuinen. Toch werd al snel duidelijk dat deze plant ook nadelen heeft. Het sap van de plant, in combinatie met zonlicht, veroorzaakt namelijk pijnlijke blaren op de huid en kan zelfs leiden tot blindheid bij contact met de ogen. De Reuzenberenklauw groeit snel en kan wel 4 meter hoog worden met enorme bladeren, waardoor hij andere planten in de omgeving verdringt.

Amerikaanse vogelkers

Zowel de Europese vogelkers als de Amerikaanse vogelkers komen voor in Nederland, maar enkel de Amerikaanse vogelkers is een invasieve exoot. Het is als struik een echte woekeraar en dit gaat vaak ten koste van andere vegetatie.De snel groeiende en snel verspreide prunus duikt overal op en kan bestaande ecosystemen in gevaar brengen. De Amerikaanse vogelkers, ook wel Prunus plaag bestrijden is daarom niet geheel onbelangrijk.

Hoe kun je een invasieve exoot herkennen?

Nu je op de hoogte bent van de impact van invasieve exoten, wil je misschien leren hoe je ze kunt herkennen. Hoewel ze niet allemaal meteen opvallen, zijn er enkele punten die je kunnen helpen ze te identificeren. Het herkennen van invasieve exoten planten is zo lastig, omdat ze er vaak vergelijkbaar uitzien met inheemse plantensoorten.

• Snelle groei en agressief gedrag: Invasieve exoten planten hebben vaak een snelle groei en kunnen zich agressief verspreiden, waardoor ze andere planten overwoekeren en inheemse soorten verdringen.
• Uiterlijke kenmerken: Let op afwijkende bladvormen, bloemstructuren, kleuren of groeivormen. Sommige invasieve exoten planten kunnen opvallen vanwege hun ongebruikelijke uiterlijk in vergelijking met inheemse soorten.
• Verstoring van het ecosysteem: Let op veranderingen in het vegetatiepatroon en de afname van inheemse plantensoorten in een bepaald gebied. Als bepaalde planten dominant worden en inheemse soorten verdringen, kan dit wijzen op de aanwezigheid van een invasieve exoot.

Waarom is bestrijding belangrijk?

Uitheemse planten en dieren zijn de laatste jaren steeds meer in opmars. Sommige soorten zijn schadelijk voor onze inheemse flora en fauna en daarmee een bedreiging voor de biodiversiteit. Het bestrijden van invasieve exoten is belangrijk omdat:

• De inheemse biodiversiteit kan worden aangetast, bijvoorbeeld door de ruimte of het voedsel van inheemse soorten in te nemen of door op inheemse soorten te jagen;
• Ziektes overdragen;
• Een gevaar vormen voor de volksgezondheid;
• Economische schade berokkenen.

Invasieve exoten kunnen grote problemen veroorzaken voor mens en natuur en kun je beter in zijn geheel vermijden. Zo kunnen invasieve exoten ervoor zorgen dat inheemse planten volledig verdwijnen. Planten zoals de Grote waternavel groeien zo snel dat inheemse plantensoorten onvoldoende licht en ruimte overhouden om te groeien. Ook kunnen dichte matten van deze waterplant de doorstroom van kanalen verminderen, wat het overstromingsrisico verhoogt. Andere invasieve exoten kunnen ook een gezondheidsrisico met zich meebrengen, zoals bijvoorbeeld de Reuzenberenklauw, die na aanraking sterke jeuk, zwelling en blaren veroorzaakt. Weer andere zorgen voor economische schade door bijvoorbeeld leidingen, wegen en dijken te beschadigen, denk bijvoorbeeld aan de Japanse duizendknoop of de Hemelboom.

Wat kun je zelf doen tegen een invasieve exoot?

Ook jij kunt verschillende acties ondernemen om invasieve exoten te bestrijden. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen:

1. Informeer jezelf:- Leer meer over invasieve exoten die in jouw omgeving voorkomen. Identificeer welke soorten problematisch kunnen zijn en welke impact ze hebben op het milieu.
2. Voorkom verspreiding:- Voorkom de verspreiding van invasieve exoten door ze niet los te laten, weg te gooien in de natuur of aan te planten. Controleer of de planten die je in je tuin wilt zetten of de dieren die je wilt houden, geen invasieve soorten zijn.
3. Meld waarnemingen:- Als je een invasieve exoot spot, meld dit dan bij de juiste instantie, zoals de lokale overheid, natuurbeheerorganisatie of invasieve exoten meldpunt. Ze kunnen de situatie beoordelen en indien nodig actie ondernemen.
4. Verwijder en bestrijd: Als je invasieve exoten in je eigen tuin of terrein hebt, onderneem dan actie om ze te verwijderen. Raadpleeg lokale experts of tuinprofessionals voor de juiste verwijderingsmethoden en bestrijdingsmaatregelen.
5. Wees bewust van invasieve soorten in de handel:- Wees voorzichtig met het kopen en verhandelen van planten en dieren. Controleer of ze niet invasief zijn voordat je ze aanschaft.

Professionele hulp bij de bestrijding van invasieve exoten

Eenmaal in Nederland kunnen invasieve exoten een bedreiging vormen voor de biodiversiteit en de gezondheid van mensen, dier en milieu. Ze kunnen ook zorgen voor onveilige situaties en economische schade. De kosten om de namen uit de invasieve exoten lijst te bestrijden zijn dan ook erg hoog. Als je twijfelt over de identificatie van een plant, raadpleeg dan een lokale expert, zoals Groentechniek Klomp. Per soort wordt een aanpak op maat uitgewerkt, zodat de bestrijding snel en efficiënt gebeurt. Ben je juist op zoek naar een partij om boomziektes en plagen te bestrijden? Ook voor het bestrijden van de Iepziekte bestrijden en voor eikenprocessierups bestrijding kun je bij ons terecht.

Voorkomen is nog altijd beter dan genezen. Wij hebben ruime ervaring met het bestrijden van invasieve exoten planten. Daarnaast weten we hoe we moeten omgaan met risico’s en beschikken we over de nodige beschermingsmiddelen om veilig te kunnen werken. Neem gerust contact op met onze ervaren medewerkers, wij helpen je graag verder.